Nếu bạn đã từng đi dọc con sông Cu Đê hay một dòng suối nào gần đấy, chắc hẳn bạn sẽ thấy một loài cây có lá xanh dài, thân dẻo, mọc thành lùm trên đất và có khi mọc cả trong các hốc đá.
Người ta gọi đó là cây Rù Rì. Rù rì thuộc họ cây thầu dầu, có nhiều loại với các tên khoa học khác nhau, nhưng phổ biến nhất vẫn là cây rù rì có tên khoa học là Homonoia riparia. Loài này có lá sắp xếp kiểu lông chim trên cùng mặt phẳng, quả có 3 khía kiểu như quả chùm ruột, cao su hay giống quả cây rau bồ ngót.
Đối với người dân nơi đây, rù rì mang một ý nghĩa rất đặc biệt. Tôi có dịp được một anh chàng Cơ Tu giới thiệu cho món cá suối ống tre nấu với lá cây rù rì. Cá được bắt ngay từ suối, thêm chút muối chút ớt cùng với lá rù rì cho vào ống tre rồi gác lên lửa, tầm 15 -20 phút, chúng tôi đã có một bữa trưa ngon lành. Cá suối ăn có vị béo, bùi, kèm với chút đắng đắng của rù rì khiến món ăn trở nên đặc sắc, không giống bất kỳ món cá nào tôi từng ăn trước đây. Người Cơ Tu thường dùng ống tre để nấu khá nhiều món, ngoài cá suối rù rì ra còn món cơm lam và thịt heo đồng bào nướng ống cũng ngon một cách lạ thường. Từ xa xưa, các ống tre đã được sử dụng trong các chuyến đi săn bắt trên rừng, chẳng cần phải mang nồi niêu xoong chảo, các nguyên vật liệu đều có sẵn trong thiên nhiên, chuyến đi trở nên nhẹ nhàng và việc săn bắt cũng thuận lợi hơn.
Rù rì với người đồng bào không chỉ là một món rau rừng ngon lành, mà còn là một vị thuốc chữa bệnh. Lá và rễ cây được dùng để chữa trị một số bệnh như đau đầu, viêm xoang, đau khớp, đầy hơi, dị ứng,… Ngoài ra cây còn được sử dụng trong công nghiệp để sản xuất thuốc nhuộm và chất tẩy.
Rù rì bám đất
Rù rì là một loại cây có sức sống mạnh mẽ phi thường, như chính người dân nơi đây vậy. Ở vùng núi độ tháng 7 trở đi, mưa to, nước lên và lũ quét, những con sông con suối trở nên dữ dội hơn. Điều kiện sống của đồng bào vùng núi cũng trở nên khó khăn khi phải hạn chế việc ra ngoài để đảm bảo an toàn. Thiên nhiên khắc nghiệt là vậy nhưng đồng bào nơi đây vẫn bám đất bám rừng, như cây rù rì bên suối, mọc từ hốc đá, vẫn hiên ngang chống chịu sự xối xả giận dữ của dòng chảy mùa mưa, chờ đến ngày nước rút, rù rì cũng như con người vươn mình đứng dậy, gói ghém nỗi đau, mở lòng đón nhận ánh nắng của mùa mới.
Cũng có những tháng hè nắng cháy da cháy thịt, rù rì vẫn đâm chồi nảy lộc. Chính màu xanh của cây đã điểm tô để con suối dịu mát hơn bên những hòn đá xuất hiện từ ngàn năm trước.
